Flor / Florür Sağlığa Zararlı Mı ?

Son zamanlarda sıklıkla gündemde yer alan yüksek dozda sistemik flor alımının zararlı etkilerinin zekâ geriliğine ve bazı sağlık problemlerine yol açtığı iddialarına karşı Türk Dişhekimleri Birliği ve Türk Pedodonti Derneği ortak bir basın toplantısı düzenledi.

Sosyal medyada ve halk arasında flor ile ilgili bilimsel kanıtlara dayanmayan açıklamalardaki yanlışları ortaya çıkarmak üzere bir rapor hazırlayan Türk Diş Hekimleri Birliği, raporla florun ağız diş sağlığındaki etkisine dikkat çekerek bu konuda kamuoyunu doğru bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.

Türk Dişhekimleri Birliği’nin Florür Hakkında Durum Raporu (08.06.2016)

http://www.tdb.org.tr/userfiles/files/DURUM_RAPORU_Florur_08_06_2016.pdf

FLORÜR
DURUM RAPORU(*)

*Bu rapor Türk Pedodonti Derneği (TPD) ve TDB Eğitim Komisyonu tarafından hazırlanmıştır.

Son zamanlarda ulusal yazılı ve görsel basın organlarında bilimsel veriler ve gerçekler
ile bağdaşmayan florür ile ilgili yayınların sıklığı göze çarpmaktadır. Florür ile ilgili bilimsel
kanıtlara dayanmayan bu tür yayınların varlığı, Türk Diş Hekimleri Birliği’nin bu durum
raporunu yayınlanmasını zorunlu hale getirmiştir. Hazırlanan raporun amacı florürün ağız diş
sağlığındaki etkisine dikkat çekmek ve bu konuda kamuoyuna bilgi vermektir.

Dişlerin sağlıklı olarak mevcudiyetleri ağız içerisinde dinamik bir denge ile
sürdürülmektedir. Ağız boşluğunda bulunan bakteriler ile şeker bu dengeyi olumsuz yönde
etkilerken, tükürük ve florürün dişlerin sağlam kalmasında olumlu etkisi olduğu bilimsel
olarak kanıtlanmıştır.

Diş çürüklerinin kontrolü ve engellenmesi için fluorürlerin kullanımı dişhekimliği
alanında uzun yıllardır güvenli ve etkili bir yöntem olma özelliğini sürdürmektedir.

Fluorür topikal (diş macunu, gargara, vernik, jel) veya sistemik (fluorür takviyesi,
fluorürlü sular ve tuzlar) olmak üzere farklı yollardan uygulanabilmektedir. Günümüzde
fluorürün koruyucu etkisinden dişlerin sürmesinden sonra topikal uygulamalar ile sürme
öncesi dönemdeki (sistemik) uygulamalardan daha fazla yarar sağlandığı bilinmektedir.
Topikal fluorürler oldukça etkilidirler ve fluorür içeren diş macunları dünya genelinde
kullanılmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Dünya Dişhekimleri Birliği (FDI), Avrupa Pediatrik
Dişhekimliği Birliği (EAPD) ve Amerikan Pediatrik Dişhekimliği Birliği (AAPD) toplumsal
bir sağlık problemi olan diş çürüğünün azaltılmasında, içme sularının florlanması da dahil
olmak üzere çeşitli yöntemlerle florür uygulamalarının etkili olduğunu bilimsel raporlarla
açıklamışlardır.

Günde 2 kere diş hekiminin önerdiği miktarda florürlü diş macunu ile dişlerin
fırçalanması çürüğün azaltılmasında önemli rol oynamakta, ayrıca yüksek çürük riski taşıyan
bireylerde diş hekimi tarafından uygulanan florür uygulamalarının da çürük oluşumunu
engellemede etkili olduğu bilinmektedir.

Son zamanlarda basında yer alan yüksek dozda sistemik florür alımının zararlı
etkilerinin zeka geriliğine ve bazı sağlık problemlerine yol açtığı iddia edilmektedir. Söz
konusu haberlere konu olan bilimsel araştırmalarda çok yüksek toksik dozda florür içeren
doğal içme suları kullanılmıştır.

* Yüksek doz sistemik fluor alımının düşük IQ ile ilişkisini gösteren çalışmalar doğal
içme sularında kabul edilen optimum seviyeden çok daha yüksek seviyelerde fluor bulunan
Çin, Moğolistan ve İran gibi ülkelerin fakir ve kırsal topluluklarında yapılmıştır. Bu
çalışmalarda, IQ seviyesi üzerinde çok etkili olduğu bilinen ebeveynlerin eğitim düzeyleri,
sosyoekonomik durumları, hava su kirliliği gibi faktörler değerlendirilmemiştir. Bu çerçevede
IQ seviyesi ve içme suyundaki fluor seviyesi arasında ilişkinin bu çalışma sonuçlarına göre
kurulması şüphe uyandırmaktadır.

* Deney hayvanlarında yapılan bir çalışmada, 3 hafta süresince hamile hayvanlara
0.5ppm, 30ppm ve 100ppm olacak şekilde fluorlu su içirilmiştir. 0.5ppm ve 30ppm fluor ilave
edilmiş su içen hayvanlarda beyinde herhangi bir değişiklik izlenmezken 3 hafta boyunca
100ppm fluor içirilmiş hayvanlarda kronik fluor toksisitesi meydana gelmiştir. Kronik fluor
toksisitesinin uzun süreli olduğu durumlarda, nöronal ve serebrovasküler bütünlük
bozulmakta, anormal davranış paternleri açığa çıkmakta ve beyinde metabolik lezyonlar
meydana gelmektedir. Yüksek dozda uzun süre fluor alımını içeren hayvan çalışmaları
sonuçlarına dayandırılarak insanlarda da uzuvlarda paraliz, vertigo, eklemlerde spastisite ve
mental keskinlikte bozulma gibi nörolojik komplikasyonların olabileceği yönünde
değerlendirmeler yapılmıştır. Ancak bu hayvan çalışmalarında deney grubu hayvanları
tarafından tüketilen fluor dozu insanlar için optimal olarak belirtilen dozun çok çok
üstündedir.

Tüm bu bilgiler ışığında günde 2 kere yaşa uygun dozda fluorlu diş macunu ile dişlerin
fırçalanması ve çürük risk grubuna uygun topikal fluor uygulaması yapılması diş çürüğünün
azaltılmasında önemli rol oynar. Topikal uygulamalar sonrası yutulan fluor miktarının tehlike
arz etmediği gösterilmesine karşın özellikle tükürme kabiliyeti olmayan küçük çocuklarda
kullanılan yüksek konsantrasyonlu topikal fluor ajanlarının konsantrasyonu, uygulama
protokollerine uyulması, yutulmasının önlenmesi için tükürük emici kullanımı, uygulama
sıklığı ile beraber çocuk tarafından alınan günlük fluor miktarının doğru değerlendirilmesi
önemlidir. Küçük çocuklarda yutma riskinden dolayı toksik riski azaltmak amacıyla fluor
verniği kullanımı önerilir. Uygulama aralığı ve sıklığı da çürük risk grubuna göre
planlanmalıdır.

     Bu anlamda, bahsi geçen yazıda belirtildiği gibi “kan yoluyla dişe gitmesi” ifadesi
bilimsel olarak alt yapısı olmayan ve içi boş bir ifadedir.

     Güncel araştırmaların güvenirliğinin en yüksek derecede kanıtlandığı metaanalizler
ve kılavuzları (guideline) içeren araştırma sonuçları incelendiğinde fluorid
verniğinin yılda 2 kez uygulanmasının A (en güçlü) kanıt seviyesinde olduğu görülmektedir
Ülkemiz içme sularındaki fluorid oranı gözönüne alındığında, bahsi geçen yazıdaki
olasılıklar mümkün görülmemekte ve kamuoyu yanlış bilgilendirilmektedir.
Pediatristler ve çocuk diş hekimleri arasında bu koruyucu ve durdurucu tedaviler büyük
önem taşımaktadır. Çocuklar için koruyucu bakımı reddeden ebeveyn ve bakıcılarda
önemli bir halk sağlığı sorunu olmaktadır.

Çürük önlemek için kullanılan oral florür kaynakları toksik dozda florür
içermemektedir ve güven vericidir. Dişhekimleri flor uygulamalarında gereken önlemleri
alacak eğitim ve beceriye sahiptirler. Diş hekimlerinin önerdiği uygun miktarlarda kullanılan
florür insan sağlığı üzerine hiçbir yan etki oluşturmamaktadır.

Tablo: Yaş gruplarına göre macunlardaki fluorid konsantrasyonları ve günlük kullanım
miktarları

*Bu rapor Türk Pedodonti Derneği (TPD) ve TDB Eğitim Komisyonu tarafından hazırlanmıştır.

Kaynaklar
1. Policy Statement “Maintaining and Improving the Oral Health of Young Children”
American Acabemy of Pediatrics 2014;134(6):1224-29.
2. http://www.who.int/water_sanitation_health/oralhealth/en/index2.html,
3. Guidelines on the use of fluoride in children: an EAPD policy document. European
Archives of Paediatric Dentistry 2009; 10(3): 129-135.
4. Guideline on Fluoride Therapy American Academy of Pediatric Dentistry
2014;37(6):176-9.
5. Kundu H, Basavaraj P, Singla A, Gupta R, Singh K, Jain S. Effect of fluoride in
drinking water on children’s intelligence in high and low fluoride areas of Delhi. J
Indian Assoc Public Health Dent 2015; 13: 116-121.
6. Wang SX, Wang ZH, Cheng XT et al. Arsenic and fluoride exposure in drinking
water: children’s IQ and growth in Shanyin county, Shanxi province, China. Environ
Health Perspect 2007; 115: 643-647.
7. Trivedi MH, Verma RJ, Chinoy NJ, Patel RS, Sathawara NG. Effect of High Fluoride
Water on Intelligence of School Children in India. Fluoride 2007; 40: 178-183.
8. Sebastian ST, Sunitha S. A cross-sectional study to assess the intelligence quotient
(IQ) of school going children aged 10-12 years in villages of Mysore district, India
with different fluoride levels. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2015; 33: 307-311.
9. Shivaprakash PK, Ohri K, Noorani H. Relation between dental fluorosis and
intelligence quotient in school children of Bagalkot district. J Indian Soc Pedod Prev
Dent 2011; 29: 117-120.
10. Lu Y, Sun ZR, Wu LN, Wang X, Lu W, Liu SS. Effect of High-Fluoride Water on
Intelligence in Children. Fluoride 2000; 33: 74-78.
11. Topical fluoride for caries prevention ADA Center for Evidence-Based Dentistry,
2013